การเผยแผ่พระพุทธศาสนาในอินเดีย

พระพุทธศาสนาได้อุบัติขึ้นท่ามกลางสังคมอินเดียทีมีความหลากหลาย ด้านความเชื่อ ศาสนา ลัทธิต่าง ๆ ที่อุบัติขึ้นก่อนพระพุทธศาสนา และที่เกิดขึ้นไล่เลี่ยกัน ตลอดจนลัทธิที่เกิดขึ้นมาภายหลังอีกมากมาย แม้ว่าพระพุทธศาสนาจะเกิดขึ้นมาในดินแดนชมพูทวีป
หรืออินเดียเหมือนกับลัทธิศาสนาต่าง ๆ เหล่านั้น แต่พุทธศาสนามีลักษณะพิเศษที่แตกต่างจากลัทธิศาสนาต่าง ๆ ได้แก่การอุบัติขึ้นมาพร้อมกับการปฏิรูปสังคมอินเดียเสียใหม่
คือพุทธศาสนาได้เสนอหลักทฤษฎีใหม่ ซึ่งหักล้างกับความเชื่อดั้งเดิมของชาวอินเดียไปมาก โดยเฉพาะอย่างยิ่งหลักการที่แตกต่างจากศาสนาพราหมณ์โดยสิ้นเชิง
การนับถือพระพุทธศาสนาในประเทศอินเดียเมื่อราว พ.ศ. ๑๐๐๐ ปี การนับถือศาสนาในอินเดียเริ่มเปลี่ยนแปลงไป คือการแข่งขันกันระหว่างศาสนาพุทธ
และศาสนาพราหมณ์ที่มีอยู่โดยลำดับมาช้านาน ทำให้ประชาชนบางส่วนนับถือศาสนาพุทธ กับศาสนาพราหมณ์ปนเปกันไป
เหมือนกับคนจีนที่มาอยู่เมืองไทยนาน หรือที่เกิดในไทยนับถือศาสนาพุทธ เช่นบวชในพระพุทธศาสนาปนกับวิธีไหว้ ซึ่งเป็นพิธิดั้งเดิมของจีน
ตามจดหมายเหตุของหลวงจีนฮ่วนเวียง (หรือยวนฉาง) ซึ่งไปเมืองอินเดียเมื่อ พ.ศ. ๑๑๗๓ คือพระภิกษุที่เรารู้จักชื่อกันดีในภาพยนตร์จีนเรื่องพระถังซัมจั๋ง
อยู่ในประเทศอินเดีย ตั้งแต่ พ.ศ. ๑๑๗๓ จนถึง พ.ศ. ๑๑๘๘ กล่าวว่าเดินทางไปหาหนังสือพระไตรปิฏกในอินเดีย
พระมหากษัตริย์อินเดียองค์หนึ่ง ทรงพระนามว่า พระเจ้าศีลาทิตย์ ผู้ครองเมืองกุพซ์ (บัดนี้คือเมืองกาโนช) ซึ่งเป็นราชธานีอยู่ในมัชฌิมประเทศ
ให้ทำสังคายนาวันแรกแห่พระพุทธรูปออกมาเป็นประธาน วันที่สองแห่รูปพระอาทิตย์ออกมาเป็นประธาน วันที่สามแห่งพระอิศวรออกมาเป็นประธาน พระองค์เป็นศาสนูปถัมภ์
ซึ่งทำให้เกิดสันนิษฐานว่า กษัตริย์ผู้ปกครองได้อนุวัติตามประชาชนที่นับถือคือศาสนาพราหมณ์นิกายต่าง ๆ ที่นับถือศาสนาพุทะโดยเฉพาะ และผู้นับถือทั้งพุทธทั้งพราหมณ์ปนเปกัน
จะเห็นได้ในระยะหลังว่าพราหมณ์ ได้อธิบายว่าพระพุทธเจ้าก็เป็นอวตารหนึ่ง ของศาสนาพราหมณ์ ความคิดที่กล่าวถึงเป็นสาเหตุหนึ่งที่ทำให้พระพุทธศาสนาหมดไปจากอินเดีย”